Co warto wiedzieć o garniturach

Moda na przestrzeni wieków – historia odzieży

Historyczny proces kształtowania się ubioru badany jest przez historyków kultury, sztuki, etnografów oraz specjalną dziedzinę zajmującą się historią ubioru tzw. Kosmogonią. Od starożytności ubiór posiadał dwa znaczenia: funkcjonalny i symboliczny. W pierwszym przypadku chodziło o zabezpieczenie ciała przed warunkami atmosferycznymi, groźnymi owadami i chorobami, w drugim strój mówił o człowieku- o jego pozycji w społeczeństwie i zamożności. W starożytności przeważały ubiory o formie prostokąta, wykonane z lekkich materiałów, najczęściej z białego cienkiego płótna, jak również kolorowych materiałów przetykanych złotą nitką. Odzież często była przezroczysta i drapowana.

W starożytnym Egipcie (ok. 3000 do 300r. p.n.e) mężczyźni nosili przepaski lędźwiowe lub biodrowe – szenti, były to chusty owinięte wokół bioder, związywane w pasie na supeł lub przytrzymywane paskiem. Szenti faraonów i dostojników (kapłanów) jak przystało na pozycję zajmowaną w społeczeństwie były drapowane, plisowane i bogato zdobione. Mężczyźni nosili także kalasiris w formie koszuli, które sięgało aż po szyję lub było wycięte na różne sposoby, mogło mieć rękawy lub bez rękawów, było plisowane i drapowane. Specjalny strój przysługiwał władcom i kapłanom. Faraon przyczepiał z tyłu pasa zwierzęcy ogon, a do twarzy przymocowywał specjalnymi taśmami brodę z drewna. Nosił też charakterystyczną pasiastą chustę obwiązaną na czole i rozłożoną na ramionach oraz przezroczysty płaszcz owinięty wokół ciała – haik. Kapłanów wyróżniały natomiast skóry panter przerzucone przez ramię. Jako ozdoba, a jednocześnie ochrona przed słońcem, służył Egipcjanom kołnierz w formie naszyjnika, wykonany ze skóry, metalu lub materiału, kolorowo malowany lub zdobiony paciorkami i drogimi kamieniami.

Antyczna Grecja (ok. 1600 do 100r. p.n.e.) – greckie ubiory były proste, naturalne i funkcjonalne, stroje były przewiewne, szerokie składały się z kilku części ozdobnie udrapowanego materiału. Najpopularniejszy strój – wełniany peplos, składał się kwadratowej chusty owiniętej wokół ciała poniżej ramion a następnie związanej powyżej ramienia lub przytrzymywanej klamrami, spinkami lub guzikami. Tak powstała szata spływała malowniczo luźnymi fałdami wzdłuż sylwetki, podkreślając jej smukłość. Męska chlaina podobna była do damskiego peplos. Kwadratową wełnianą chustę, która owijała plecy i ramiona mocowano z przodu lub na prawym ramieniu klamrą. Ubiory męskie składały się także z lnianych, drobno fałdowanych chitonów, sięgały one podobnie jak chlaina powyżej kolan. Chiton związywało się w pasie. Chiton sięgający kostek, związany powyżej talii zakładano tylko przy uroczystych okazjach. Mężczyźni greccy nosili także himation. Płaszcz przypominający dzisiejsze szale, drapowany w wymyślny sposób, często ozdobiony haftem. Jeźdźcy, podróżni i żołnierze nosili chlamidę, spełniającą rolę płaszcza. Krótką wełnianą pelerynę przerzucano przez lewe ramię i mocowano klamrą na prawym ramieniu.

Starożytny Rzym (ok. 500r. p.n.e. do 400r n.e.) – sztuka, obyczaje i moda cesarstwa rzymskiego były bardziej różnorodne i pełne zaskakujących rozwiązań z widocznym dążeniem do przepychu i oryginalności. Najlepszy przykład to niewygodna ale okazała rzymska toga – oznaka wolnych obywateli Rzymu, składała się z kawałka tkaniny o długości ok. 6 metrów i szerokości nawet 2,5 metra. Jej układ na sylwetce był tak szczegółowo określony i skomplikowany, że Rzymianin często potrzebował pomocy przy ubieraniu się. Rozpoczynano od przerzucenia togi przez lewe ramię w taki sposób, żeby jej koniec zwisał z przodu figury prawie do ziemi. Następnie okręcano plecy i prawy bok, układając materiał w fałdy, kończono na lewym przedramieniu, które podtrzymywało luźno zwisający koniec materiału. Toga była odświętnym strojem rzymskim, na co dzień noszono tuniki. Tunika męska sięgała poniżej kolan, przewiązywano ją na biodrach. Na tunikę często naszywano dystynkcje np. purpurowe pasy. Praktyczniejsze i wygodniejsze niż toga było pallium. Była to kwadratowa peleryna, którą owijano wokół ciała, później przekładano przez lewe ramię i mocowano na prawym.

Germanie (ok.2000r.p.n.e do 600 r.n.e) W starożytności plemiona germańskie zamieszkiwały obszar środkowej i północnej Europy. Dzięki przemieszczeniu się aż do Alp ok.800 r. p. n. e. Germanie zetknęli się z antycznymi ludami śródziemnomorskimi o wysoko rozwiniętej kulturze. Jak świadczą wykopaliska dobrze zachowanych ubiorów germańskich w Niemczech , Jutlandii i Norwegii pochodzące z III i IV w. n. e., tkactwo tych ziem i wyroby ze skóry stały na wysokim poziomie. Wśród znalezionych resztek odzieży germańskiej rozróżnić można wcześniejszy typ tuniki bez rękawów, noszonej przy krótkich spodniach dochodzących -jak tunika – tylko do kolan, i typ późniejszy tuniki z rękawami i długich spodni sięgających do kostek. Przy szyciu spodni w III i IV w. n. e. Zastosowano już wszywanie pętli z listwy tkaniny, służących do przeciągania paska. Z podobnym wykończeniem szyto tę część spodniej męskiej odzieży również w XII wieku.

Okres bizantyjski (ok. 300 do 1400 r. n. e. ) Stroje w tym okresie były bogato zdobione, całkowicie okrywały ciało i kryły jego naturalne kształty. Warstwa rządząca preferowała ciężkie, kolorowe jedwabie i brokaty bogato zdobione kamieniami szlachetnymi i perłami. Lud natomiast nosił odzież wełnianą i płócienną. Dzisiejsze ornaty nawiązują do tradycji bizantyjskiej. W Bizancjum strój dworski mężczyzn składał się z ozdobnej tuniki z długimi rękawami, która sięgała do kolan lub do kostek i zazwyczaj była przepasana. Tunikę narzucano na wąskie spodnie, na całość zarzucano płaszcz - był to kawałek materiału ,kwadratowy lub o owalnym kształcie, który spinano zaponą z przodu lub na prawym ramieniu. Na płaszcze naszywano dystynkcje, aplikacje świadczące o pozycji.

Epoka romańska (ok. 700 do 1250 r. n. e.) W dobie panowania Karolingów ( ok .700 do 1000 r. n. e. ) Królestwo Franków stało się potęgą w Europie pod rządami Karola Wielkiego. Odzież obowiązująca w tym okresie, tzw. strój frankoński wywodził się z mieszanki tradycji stroju germańskiego i romańskiego oraz wpływów kościoła, który domagał się okrycia całego ciała. Frankoński ubiór męski składał się z koszuli, spodni, szaty wierzchniej i płaszcza. Szata wierzchnia miała okrągłe lub kwadratowe wycięcie na głowę, sięgała do kolan i miała długie, proste rękawy. Koszula była długa i szeroka, spodnie miały długie nogawki przewiązane na podudziach tasiemkami. Noszono także krótkie spodnie, które mocowano na specjalnym pasie. Płaszcz ,miał formę kwadratowego kawałka materiału, który przekładano przez lewe ramię i spinano na prawym. Strój dworski był kolorowy, z szlachetnych sukien, aksamitów, jedwabiu i brokatu. Brzegi ubioru ozdabiano drogimi bortami. Prosty lud ubierał się w odzież z grubszych, ciemnych materiałów, bez żadnych zdobień.

Gotyk ( ok. 1250 r. n e. Do 1500 r. ) W epoce Gotyku przywództwo polityczne i kulturalne w Europie przejęła Francja. W XIV w. moda zaczęła się szybko rozwijać, strój męski przestał podobny do kobiecego, stroje były wdzięczne i eleganckie, wymyślne, rozpowszechniały się dzięki śpiewakom wędrownym i kupcom. Strój męski – między XIII a XV w .ubiory męskie przechodziły te same etapy ewolucji co ubiory kobiece. W XIII w. ubiory były luźne i niedopasowane ( cotte i surcotte ). Około połowy XIV w. ubiory stały się bardziej dopasowane do tułowia ( cottehardie, później dublety ). Pod koniec XIV w. zaczęły się pojawiać bardzo obszerne ubiory ( houppelande, robe ).

W XV w obok oddzielnych nogawic zaczęły się pojawiać spodnie.
Cotte – to luźny spodni ubiór, z rozciętymi z przodu i z tyłu, długi rękaw. Długość do połowy łydki.
Surcot – odzienie wierzchnie bez rękawów , duże wycięcia na rękawy sięgające aż do bioder i ukazujące talię.
Cottehardie – dopasowany ubiór męski szyty z czterech części plus rękawy.
Dublet – kubrak , kończy się na linii pośladków , sznurowany na okrętkę.
Houppelande - peleryna, wkładana przez głowę, zapinana pod szyją na guziki i przepasana , lub rozcięta z przodu, jej rękawy miały różnorodne kształty.
Nogawice – nogawki mocowano do kaftana później zaczęto nosić spodnie wiązane w pasie.

Renesans ( ok. 1500 do 1640 ) Renesans – inaczej epoka odrodzenia, niósł ze sobą wiele zmian, także w ubiorach. Ubiory były modne, uszyte z materiałów o jasnych kolorach, ozdobione fantazyjnymi kapeluszami, biżuterią. Różne warstwy społeczne ubierały się inaczej, nosiły różną długość tunik, z różnych materiałów. Ubiory noszone w Niemczech w okresie renesansu odpowiadały gustom bogatego mieszczaństwa, szyte z drogich materiałów tj.: brokat, adamaszek, aksamit, były wzorzyste, zdobione taśmami, bortami ,haftami i koronkami. Stroje hiszpańskie z jednej strony były eleganckie i bogate, z drugiej – formalne, niewygodne i często w ciemnych barwach. Strój męski w Niemczech – dopasowany kaftan - wams sięgał bioder , zakładano go na koszulę z delikatnie marszczonymi mankietami i kołnierzem. Szata wierzchnia sięgająca do kolan była rozcięta do pasa lub zapinana pod szyję .Kaftan i szata wierzchnia miały szerokie rękawy, sznurki i poprzeczne paski dzieliły rękawy poziomo, tworząc bufki. Spodnie szerokie sięgające kolan z przewiązanymi lub przyszytymi do nich przejrzystymi pończochami, były często różnokolorowe. Wierzchnim okryciem charakterystycznym dla tego okresu był długi, dekoracyjny płaszcz z szalowym kołnierzem – szuba, często rozcięta z przodu, przepasana, podbita lub zdobiona futrem.

Strój męski w okresie mody hiszpańskiej – kaftan krótki, dopasowany i mocno watowany, szata wierzchnia zapinana na guziki pod szyję i zakończona stójką. Rękawy długie, watowane, bufiaste, porozcinane, a na ramionach tworzyły zgrubienia. Spodnie – bufiaste, mocno watowane, w talii i na nogach związywane ciasno tasiemkami, sięgały połowy uda. Do spodni noszono wąskie pończochy lub przymocowane sznureczkami nogawki. Na strój narzucano rozkloszowany płaszcz z aksamitu lub jedwabiu, ze sztywnym kołnierzykiem. Hiszpański płaszczyk – czasem był zaopatrzony w kaptur.

Barok ( ok 1640 do 1720 ) Barok charakteryzuje różnorodność, to rozwój kultury angielskiej, hiszpańskiej,i francuskiej. Ta ostatnia stała się dominującą w tworzeniu trendów mody barokowej. Francuskie ubiory były eleganckie, luksusowe a stroje męskie nawet ekstrawaganckie i praktyczne. Preferowano ciężkie materiały, jak adamaszek, aksamit, brokat. Odzież była bogato zdobiona i haftowana. Najważniejszym atrybutem tego okresu była koronka. Strój męski – ok. 1650 r. składał się z krótkiej, rozciętej kurtki z krótkimi rękawami i szerokich spódnico – spodni przytrzymywanych na biodrach. Spodnie związywano pod kolanami i wykańczano koronkowymi mankietami. Haftowana i zdobiona koronkami koszula wystawała spod kurtki na piersiach, w talii i w rękawach. Około 1670 r. modny stał się sięgający kolan, ściśle przylegający do ciała kubrak – justancorps, szyty z aksamitu, jedwabiu lub brokatu. Spod zakończonych szerokimi mankietami, gładkich rękawów wystawały koronkowe mankiety koszuli. Kubrak prawie całkiem zakrywał szerokie spodnie – culotte.

Rokoko (ok. 1720 do 1785 ) Styl ubioru z okresu Rokoko charakteryzował się lekkością i frywolnością, dziwacznością, delikatnością szczegółów, jego ozdobna piękność dalej akcentowana była poprzez zastosowanie odpowiednich tkanin : satyny , atłasu , brokatu oraz koronki , zwykle w pastelowych odcieniach . Męska odzież była bogato dekorowana, posiadała wiele falban i wstążek, koronek . Kamizelka była krótka , tak jak i rękawy. Spodnie sięgały kolan i były uzupełniane rajstopami. Płaszcze nie były popularne w tym okresie, czasami noszono średniej długości pelerynki bez rękawów. W późniejszym okresie męska odzież stała się prosta i bardziej praktyczna, a marynarka ze wzmocnionymi bokami stała się marynarka wieczorową , która została ważną częścią męskiej garderoby.

Klasycyzm ( moda angielska , dyrektoriat i empire ok .1785 do 1815 ) Moda męska – na pocz . XVIII w .strój modnego mężczyzny składał się z szustokaru, długiej kamizelki i obcisłych spodni do kolan . Szustokar wyglądem przypominał frak bez klap, najczęściej długości do kolan, z długimi rękawami z mankietem . W połowie XVIII w. szustokar zastąpił skromniejszy habit – miał dłuższe i węższe rękawy, skromniej zdobione mankiety i węższe kieszenie. W tym samym czasie pojawiła się też moda na ubiór w stylu węgierskich huzarów – składał się on z krótkiego kaftana, podbitej futrem kurtki oraz obcisłych spodni, których końcówki wpuszczano w wysokie buty . Pod koniec XVIII w. strój męski stał się jeszcze bardziej obcisły. W habicie pojawił się kołnierz na niskiej stójce, który później stawał się coraz wyższy. Spodnie miały podwyższony stan I udoskonalony krój. Mniej formalny strój męski opierał się na modzie angielskiej, był swobodniejszy niż ubiór dworski. Jego część stanowił frak – dopasowany w talii, luźniejszy od swojego poprzednika, czyli habit, ale dalej posiadający kieszenie i mankiety oraz tylne fałdy. Pod kamizelkę – gilet – zazwyczaj zakładano białą koszulę, a pod koniec wieku na szyi wiązano pierwowzór dzisiejszego krawata: fular . Miał postać chusty, którą mężczyźni wiązali w skomplikowane węzły. Na wierzch mężczyźni zakładali carrick – płaszcz z kilkoma nachodzącymi na siebie, luźno zwisającymi kołnierzami, lub redingote - dwurzędowy frak, którego poły nachodziły na siebie z przodu, na frak zakładano czasami krótki spencerek bez rękawów.

Klasycyzm : biedermeier ( ok . 1815 do 1850 r ) Moda męska – żakiet z nachodzącymi na siebie połami stał się strojem codziennym. Jako ubranie wizytowe i służbowe służył frak z zaokrąglonymi lub szpiczastymi połami, które zaczynały się w pasie a sięgały kolan. Czasami panowie nosili gorsety dla podkreślenia talii. Kamizelka szyta z wzorzystych materiałów była także obcisła w talii . Spod kamizelki i żakietu widoczny był wysoki, usztywniony, szpiczasty kołnierzyk koszuli i mankiety. Oprócz luźno wiązanych apaszek modne stały się krawaty. Wierzchnim okryciem były płaszcze – carrick zarzucany na plecy, redingote i palta.

Historyzm ( ok . 1850 do 1890 r ) którego istota było naśladowanie wielkich stylów epok minionych; albo naśladowanie jednego stylu albo dowolne łączenie form i motywów z różnych stylów; wspólną cechą było dążenie do okazałości i przepychu. Moda męska – wzorowała się na modzie angielskiej. Strój był dopasowany do okoliczności, na początku dominował żakiet i frak, później weszła w modę wygodna, rozcięta z przodu i z tyłu marynarka. Spodnie poszerzono w nogawkach, talię przesunięto w górę, materiały były często w pasy lub w kratkę. Kamizelka była początkowo w innym kolorze niż reszta ubioru. Od 1860 r. zaczęto nosić komplety – spodnie , marynarkę i kamizelkę w tym samym kolorze. Czarny frak w połączeniu z kamizelką, służył jako strój wizytowy. Popularne było prosto skrojone palto. Odpowiednio do stroju zakładano wąski lub szeroki krawat lub muszkę.

Przełom wieków , secesja ( ok . 1890 do 1914 r) Moda przełomu wieków cechowała się falistą linią , wątkami roślinnymi , asymetrią i pastelowymi barwami, wzory były subtelne i delikatne. W modzie męskiej nadal obowiązywał styl angielski o dopasowanych kształtach i stonowanych kolorach. Mężczyźni nosili wysoko zapinane, średnio obcisłe marynarki. Spodnie zwężały się ku dołowi , sięgały do kostek, miały mankiety i kanty. Podczas oficjalnych uroczystości zamiast żakietu noszono cutaway – z połami zaokrąglonymi z przodu ( do spodni w pasy ). Modny stał się smoking – jako strój wieczorowy oraz frak. Wierzchnim okryciem oprócz palta, popularny był płaszcz w stylu sportowym ulster , długi płaszcz raglanowy.

Lata dwudzieste ( 1920 do 1929 r ) Przedwojenna odzieżowa etykieta, uległa rozluźnieniu; frak był zarezerwowany tylko na uroczyste okazje. Surdut zupełnie wyszedł z użycia. Formalny strój dzienny składał się z jednorzędowego żakietu ze sztuczkowymi spodniami, a na większość wieczornych przyjęć wystarczał smoking. Standardowym ubiorem miejskim był trzyczęściowy garnitur. W pierwszej połowie lat 20. garnitur miał marynarkę zapinaną wysoko ( na 2 lub 3 guziki ), jedno – lub dwu – rzędową, dopasowaną, z lekko podwyższoną i wciętą talią. Ramiona były wąskie zaokrąglone, a klapy krótkie. Upowszechniły się mankiety w spodniach , na przełomie stulecia dopuszczalne tylko w ubiorach sportowych. Spodnie szyto z podwyższonym stanem i za – prasowanym kantem, wąskie i krótkie : mankiet kończył się powyżej kostki. Kamizelka uszyta z tej samej tkaniny co spodnie i marynarka, zapinała się na 5 guzików . W drugiej połowie dekady marynarki wydłużyły się i stały się obszerniejsze. Miały szersze ramiona, proste linie i mniej dopasowaną talie, znajdującą się w naturalnym położeniu. Spodnie także krojono dłuższe i szersze, z zakładkami w talii.

Lata trzydzieste ( 1930 do 1939 r ) W latach trzydziestych ubiór męski pozostał konserwatywny, jedynie strój codzienny z czasem stał się bardziej sportowy. Typowe były marynarki dwurzędowe z szerokimi klapami i obszerniejsze spodnie z mankietami. Na mniej formalne okazje służyła sportowa marynarka i spodnie z szarej flaneli. Wygodnym ubiorem sportowym była tweedowa marynarka i krótkie spodnie – pumpy, o nogawkach ujętych pod kolanem w obcisły mankiet. Marynarkę mógł zastąpić gruby rozpinany sweter lub dziany pulower z szalowym kołnierzem . Wierzchnimi okryciami były proste palta, dopasowane dyplomatki z gładkiej wełny, a zimą pelisy podbite futrem, z futrzanym szalowym kołnierzem.

Lata czterdzieste ( 1940 do 1949 r ) Moda lat czterdziestych opierała się na recyklingu, mała ilość materiałów i zarządzenia dotyczące odzieży sprawiały, że ubiory często przerabiano i sztukowano. Moda męska uległa niewielkim zmianom, kolory były stonowane, wzory mało widoczne. Popularna była dwurzędówka , przestano nosić kamizelki . W okresie powojennym marynarki stały się dłuzsze, mocno poszerzane w ramionach, wąskie w biodrach . Spodnie były szerokie, z mankietami. Modny stał się dufflecoat – płaszcz w stylu sportowym.

Lata pięćdziesiąte ( 1950 do 1959 ) W pierwszych latach po wojnie w modzie działo się niewiele – brak podstawowych materiałów i dodatków krawieckich uniemożliwiały tworzenie wyrafinowanych kreacji . Moda męska – marynarki i płaszcze były luźne, miały szerokie, zaokrąglone ramiona, spodnie u góry szerokie i zwężały się ku dołowi. Garnitury były jednolite, jedno – lub dwurzędowe, które w połączeniu z białą koszulą i wąskim krawatem stały się kanonem męskiej garderoby. Atrybutem mężczyzny stał się kapelusz . Od 1955 r . marynarki stały bardziej dopasowane.

Lata sześćdziesiąte ( 1960 do 1969 r )Rok 1960 rozpoczął dekadę, która bardzo wyraźnie zaznaczyła się w historii mody, przyjął się niekonwencjonalny, młodzieżowy styl ubierania. Dżinsy, sweter i koszulka ( t – shirt ) stały się strojem codziennym, młodych ludzi, modne były długie włosy. Większość dojrzałych mężczyzn wybierało klasyczne garnitury, wzorowane na modzie włoskiej: wąskie spodnie, wąskie klapy w marynarkach i cienki krawat . Kurtki i swetry noszono do spodni biodrówek , płaszcze sięgały kolan. Przed końcem lat 60 -tych najmodniejsze okazały się dzwony, także klapki przy marynarkach były szersze, cienki krawat zastąpiono szerszym, często w kolorowe wzory.

Lata siedemdziesiąte (1970 do 1979 r ) Na początku lat siedemdziesiątych modne były marynarki wcięte w pasie, wąskie w ramionach, z szerokimi wyłogami i spodnie dzwony. W późniejszym okresie obowiązywała nadal szczupła sylwetka, odzież stała się jednak wygodniejsza. Garnitury jedno – lub dwurzędowe były szerokie w ramionach, miały długie wyłogi i wąskie spodnie.